« Ένα διήγημα μια ..ανάσα »
«Η Θάλασσα» και «Η γοργόνα» από τη συλλογή «Τα λόγια της πλώρης» του Ανδρέα Καρκαβίτσα Κυριακή, 20 Μαίου 2018 στις 16.30
Την Κυριακή, 20 Μαΐου στις 4.30 το απόγευμα, στην εκπομπή « Ένα διήγημα μια ανάσα…» του Τρίτου Προγράμματος, θα διαβαστούν δύο διηγήματα του Ανδρέα Καρκαβίτσα: «Η Θάλασσα» και «Η γοργόνα» από τη γνωστή συλλογή διηγημάτων «Τα λόγια της πλώρης»
Εκδόθηκαν για πρώτη φορά από την Εστία το 1899, επανεκδόθηκαν το 1918 και το 1919 και έκτοτε κυκλοφορούν από διαφορετικούς εκδοτικούς οίκους. Η συλλογή αποκαλύπτει τη φόρμα και τη δύναμη ενός γραπτού ντοκιμαντέρ για τις κοινωνικές συνθήκες και τον τρόπο ζωής όσων ασχολήθηκαν με τη θάλασσα. «Δεν έχουν μόνο λογοτεχνική αξία τα διηγήματα αυτά του Καρκαβίτσα. Ούτε μόνο ιστοριοφυσική. Ο Καρκαβίτσας κάνει μια ανάπτυξη του θέματος ιμπρεσιονιστική και όχι ιστορική, κάνει μια κοινωνική ανάλυση που δείχνει πόσο σκληρές ήταν οι συνθήκες ζωής, πώς χάνονταν οι ζωές στα τόσο συχνά ναυάγια. Είναι κάτι σαν ντοκιμαντέρ, όπως συνέβη και με την ταινία του Βισκόντι με το La Τerra Trema» λέει η εκδότρια.
Ένα ακόμη σημαντικό ζήτημα που τίθεται μέσα από τα διηγήματα είναι αυτό της γλώσσας, σε μια εποχή που αποτελούσε το πιο παλλόμενο θέμα συζήτησης. «Η γλώσσα του Καρκαβίτσα εδώ είναι από τις πιο ζουμερές δημοτικές που υπάρχουν. Αν και ο Καρκαβίτσας είχε εθνικιστικές ρίζες στο μυαλό του, υπήρξε δημοτικιστής και σοσιαλιστής στον τρόπο που κατέγραφε τις συνθήκες της εργατικής τάξης» παρατηρεί η Τζούλια Τσιακίρη, για να καταλήξει: «H γλώσσα του στα Λόγια της Πλώρης έχει τον πλούτο και τον κυματισμό της θάλασσας».
Διαβάζουμε στο επίμετρο της έκδοσης από το Ροδακιό τι έγραφε ο Λίνος Πολίτης για τα Λόγια της Πλώρης: «Η γλωσσική επιμέλεια οδηγεί στη δημιουργία ενός εξαιρετικά καλλιεργημένου ύφους. Για το τέλος μένει το καθρέφτισμα της ψυχής του Καρκαβίτσα. Στα διηγήματα όπου μαζί με τη χαρά της αναμέτρησης με τη θάλασσα και τα πορτρέτα των ναυτικών «σιδερένιοι ήρωες» κυριαρχούν τα ναυάγια, ο θρήνος και η επίκληση των συγγενών: «Ο πατέρας μου – μύρο το κύμα που τον τύλιξε…». Η ζωή του ήταν στερημένη από τις καθημερινές ανθρώπινες χαρές, από το δικαίωμα σε αυτές, «ο ίδιος ήταν μια σειρά από ναυάγια ερωτικά αλλά και ιδεολογικά», όπως τονίζει η Τζούλια Τσιακίρη. Ίσως γι’ αυτό χαρακτηριζόταν από την αειφυγία, την αδυναμία του να μείνει σε ένα τόπο. Τέσσερις γυναίκες θέλησε να παντρευτεί και οι τέσσερις τον αρνήθηκαν. Οι εξελίξεις και οι ομοϊδεάτες του (ήταν φλογερός εθνικιστής) σταδιακά τον πρόδωσαν. Αν ήταν η συγγραφή ό,τι τον έθρεψε, αποφάσισε να φύγει και από αυτήν, ανακοινώνοντας το 1904 πως αυτοκτόνησε φιλολογικά. Νιώθοντας στο τέλος σαν ένα ναυαγισμένο καράβι σε μια ξέρα, ίσως όπως το σπετσιώτικο μπάρκο «Αρχάγγελος» που κόπηκε στα δύο στη Ρούμελη του Βοσπόρου…(από το σημείωμα της έκδοσης Το Ροδακιό)
Δραματοποιημένη αφήγηση-επιμέλεια: Ολύνα Ξενοπούλου
Επεξεργασία ήχου-τεχνική επιμέλεια: Θανάσης Βουτέρης
Η εκπομπή μεταδίδεται σε επανάληψη
